Muốn nông sản lên kệ hàng châu Âu cần hiểu 'luật chơi'

Để nông sản Việt Nam 'lên kệ hàng' rộng rãi tại châu Âu, các doanh nghiệp cần thẳng thắn, chân thực, đầu tư bài bản xây dựng thương hiệu, phát triển thương mại...

Nhiều nút thắt cần tháo gỡ

Hà Lan là cửa ngõ nhập khẩu nông sản lớn nhất châu Âu. Năm 2021, tổng giá trị nông sản Hà Lan nhập khẩu đạt 87 tỷ USD (tăng 5,5% so với năm 2020). Tổng giá trị xuất khẩu nông sản của Việt Nam vào Hà Lan đạt gần 900 triệu USD, tăng 4% so với năm 2020 (năm 2017 đạt 1 tỷ USD).

Những mặt hàng như gạo, cà phê, thủy sản, đồ gỗ, mây tre đan… của Việt Nam đã và đang được ưa chuộng, nhập khẩu với số lượng lớn vào Hà Lan nói riêng, châu Âu nói chung, hứa hẹn sẽ phát triển rất mạnh mẽ trong thời gian tới.

Nhiều mặt hàng nông sản của Việt Nam được ưu chuộng và nhập khẩu với số lượng lớn vào Hà Lan nói riêng, châu Âu nói chung. Ảnh: TL.

Tuy nhiên, một thực tế đáng buồn hiện nay là trong số những mặt hàng nông sản Hà Lan nhập khẩu với số lượng lớn chưa có sản phẩm mang thương hiệu Việt Nam, trong khi Việt Nam hoàn toàn có thế mạnh về những sản phẩm này.

Theo thống kê năm 2021, Hà Lan nhập khẩu khoai lang tím đạt 158 triệu USD; gia vị, nước tương gần 600 triệu USD…        

Bên cạnh đó, những doanh nghiệp nhập khẩu nông sản do người Việt điều hành chiếm tỷ lệ rất nhỏ. Hơn 90% nông sản của Việt Nam được nhập khẩu vào Hà Lan theo con đường chính ngạch hoặc thông qua những công ty lớn do người Hà Lan điều hành, một phần nhỏ được nhập khẩu qua con đường tiểu ngạch, phục vụ cho tiêu dùng cá nhân. Tuy nhiên, khi Hiệp định EVFTA được ký kết thì con đường tiểu ngạch gần như bị xóa sổ. 

Hiện nay, nông sản Việt Nam được nhập khẩu vào Hà Lan nói riêng, châu Âu nói chung với thương hiệu “made in Việt Nam” hầu hết được bán trong các chợ dành cho người châu Á. Trong khi những chợ này phục vụ chưa đến 4% dân số Hà Lan, 1% dân số châu Âu, trong khi phân khúc thị trường này rất hẹp, nhiều đối thủ cạnh tranh lớn như Trung Quốc, Thái Lan, Ấn Độ…            

Đối với người Hà Lan, món ăn Việt Nam là một trong những phương pháp ẩm thực tốt cho sức khỏe với nhiều “siêu thực phẩm” như vừng trắng, vừng đen, hạt kỷ tử, khoai lang, hạt mắc ca, thanh long, ổi…

Tuy nhiên, để mua được những loại nông sản này không hề dễ dàng do chúng chỉ được bày bán trong các chuỗi siêu thị giành riêng cho người châu Á, rất hạn chế trong các siêu thị phổ thông.

Một thực tế khác mà chúng ta cần nhìn nhận thẳng thắn, trách nhiệm hơn là hàng hóa Việt Nam xuất khẩu thô sang Hà Lan có thể vào được các siêu thị phổ thông giành cho đại đa số người dân Hà Lan thông qua những đơn vị phân phối.

Tuy nhiên, đây là một thiệt thòi đối với nông sản Việt Nam khi sản phẩm chiếm được thị phần thì vai trò của người tạo ra nó hoàn toàn không được nhắc đến, sản phẩm gốc Việt đó đã mang một tên gọi khác không liên quan tới Việt Nam…

Theo tôi về lâu dài, điều này có hệ lụy rất lớn, bởi lẽ khi một sản phẩm thuần Việt, mang thương hiệu Việt Nam bước vào thị trường châu Âu phải cạnh tranh với chính chất lượng của những sản phẩm do Việt Nam tạo ra nhưng được các đơn vị khác phân phối. Trong khi những đơn vị này với tiềm lực của mình đã đầu tư mẫu mã, bao bì, quảng cáo… rất chuyên nghiệp, càng làm cho những sản phẩm của Việt Nam khó có thể cạnh tranh được.

Nhiều sản phẩm nông sản của Việt Nam đang bị "đánh cắp" thương hiệu do chúng ta chỉ xuất khẩu thô. Ảnh: TL.

Ngoài ra, điểm yếu của các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay là quá chú tâm vào sản xuất những sản phẩm thô xuất khẩu, quên mất việc đầu tư bài bản để tăng giá trị cho sản phẩm đó.

Do đó, trong thời gian tới, các doanh nghiệp sản xuất của Việt Nam cần lưu ý xây dựng kế hoạch hoạt động rõ ràng để đầu tư, thâm nhập sâu vào thị trường Hà Lan nói riêng, châu Âu nói chung với những sản phẩm nông sản thế mạnh của mình.

Để đứng vững cần hiểu "luật chơi"

Hiện nay, nhiều đầu bếp nổi tiếng của châu Âu thường nói “Việt Nam là một nhà bếp của thế giới” do sự đa dạng và chất lượng của nông sản tại đây. Do đó, các doanh nghiệp Việt Nam cần tận dụng lợi thế này, giành khoản đầu tư thích đáng cho việc xây dựng thương hiệu, phát triển thương mại, đưa sản phẩm nông sản của mình vào thị trường châu Âu.

“Theo tôi, để đứng vững, các danh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam cần nắm chắc mọi cơ hội. Trong đó, việc trực tiếp xuất khẩu nông sản thô với số lượng lớn hoặc qua các kênh trung gian vẫn nên giữ vững và coi đây là chân trụ để từng bước tiếp cận thị trường Hà Lan và EU”.

Về “luật chơi” của những thị trường này khá đơn giản, chỉ cần các doanh nghiệp thẳng thắn, dựa vào giá trị, độ chân thực thay vì mưu mẹo, vòng vo... là có thể thành công.

Để đứng vững tại thị trường châu Âu, các doanh nghiệp cần hoạt động chân thật, đầu tư bài bản để tăng giá trị cho sản phẩm... Ảnh: TL.

Thị trường Hà Lan nói riêng, châu Âu nói chung có tiềm năng rất lớn mà các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản của Việt Nam nên hướng tới. Một điển hình có thể nhắc tới là tổng giá trị xuất khẩu cà phê của Việt Nam vào thị trường Hà Lan năm 2021 khoảng 18 triệu USD. Tuy nhiên, nếu so sánh với mức chi tiêu dùng cho cà phê của người dân Hà Lan là 900 triệu USD thì con số này không đáng kể.

Theo tôi làm thế nào để cà phê "made in Việt Nam" được bày bán trên kệ hàng ở những chuỗi siêu thị lớn ở châu Âu mới là mục tiêu mà chúng ta cần nhắm tới. Quan trọng hơn, các doanh nghiệp có thể quản lý trực tiếp thị trường này, tương tác trực tiếp với người tiêu dùng. Từ đó, phát triển sản phẩm phù hợp nhất, tránh bị thao túng bởi chuỗi trung gian”.

Hiện nay, Việt Nam đã có những sản phẩm chất lượng tốt, vấn đề đặt ra là cần đầu tư hơn nữa cho việc phát triển thương mại là có thể thoát khỏi sự chi phối, thao túng khi sản xuất, xuất khẩu sản phẩm thô…

Một thông tin mà các doanh nghiệp Việt Nam có thể tham khảo là Công ty VIEC tại Hà Lan sẵn sàng đóng vai trò là đại diện thương mại, kết nối trực tiếp giữa doanh nghiệp sản xuất tại Việt Nam với hệ thống chuỗi siêu thị, đại lý nhập khẩu lớn tại Hà Lan. Giúp các chuỗi liên kết tinh giảm, loại bỏ các thành tố không làm tăng giá trị sản phẩm, đảm bảo tất cả các mắt xích trong chuỗi đều nhận được lợi nhuận cao nhất, tăng giá trị của sản phẩm. Từ đó, mở ra cơ hội để đưa trực tiếp sản phẩm từ Việt Nam vào thị trường Hà Lan…

Như Nguyễn